Inleiding
George Michaels album Older, uitgebracht in mei 1996, markeerde zijn langverwachte terugkeer na een stilte van ruim vijf jaar. Het album weerspiegelt een periode van grote persoonlijke en professionele veranderingen voor de artiest. Older wordt gekenmerkt door een volwassen, ingetogen geluid en diep persoonlijke teksten, gevormd door verlies en groei. Hieronder onderzoeken we gedetailleerd hoe het album tot stand kwam – van het opnameproces en de muzikale invloeden tot de context van de jaren 90, de zakelijke impact en de reacties van critici en publiek.
Opnameproces
George Michael nam Older grotendeels op in de Sarm West Studio’s in Londen, dezelfde studio waar hij eerder Listen Without Prejudice Vol. 1 opnam. Het opnameproces strekte zich uit over meerdere jaren. Michael besteedde ongeveer drie jaar aan het schrijven en ontwikkelen van nieuw materiaal en nam dit in fases op gedurende ongeveer een jaar tijd.
In tegenstelling tot veel artiesten maakte hij geen demo’s vooraf; hij hield de liedideeën in zijn hoofd en riep pas muzikanten de studio in wanneer hij klaar was om iets vast te leggen. Dit betekende dat sessies in spurten verliepen – hij zou een basistrack opnemen en de betrokken sessiemuzikanten daarna weer laten vertrekken totdat hij klaar was voor de volgende stap.
Michael had tijdens Older de artistieke controle stevig in eigen hand. Hij produceerde het album zelf en speelde het merendeel van de instrumenten zelf in. Volgens geluidstechnicus Paul Gomersall speelde George “het grootste deel van de keyboardpartijen en basgitaar zelf” en maakte hij meer gebruik van computers en synthesizers dan bij zijn vorige werk.
Dankzij de sterk verbeterde studiosoftware en zijn gegroeide vaardigheid daarmee, kon hij nu veel partijen zelf programmeren in plaats van voortdurend andere muzikanten in te schakelen. Waar bij Faith (1987) nog dagelijks een vaste band aanwezig was (met o.a. Deon Estus op bas, Chris Cameron op toetsen en Hugh Burns op gitaar), was Older veel meer een soloproject. Slechts af en toe werden anderen ingeschakeld: Chris Cameron hielp bij lastige akkoordenschema’s en nam dan een paar takes op, die Michael vervolgens digitaal kon knippen en plakken.
Blazersarrangementen werden op enkele tracks toegevoegd door trompettist/arrangeur Steve Sidwell, maar “afgezien van een paar andere bijdragers bestaat het album grotendeels uit George’s eigen uitvoeringen.”
Een belangrijke technologische verandering tijdens de opnames was Michaels overstap naar digitale opnameapparatuur.
Older was namelijk het eerste album waarop hij gebruikmaakte van een harddisk-recordingsysteem (de Otari RADAR), wat destijds vooruitstrevend was. Hiervoor werkte Michael voornamelijk op analoge tape of traditionele digitale tape; de RADAR gaf een betrouwbaarder weergave en meer flexibiliteit bij het editten van opnamen. Michael schrok niet terug voor de kosten van lange studiosessies in de high-end Sarm-studio en nam de tijd om elk detail perfect vast te leggen, wat past bij zijn perfectionistische reputatie.
Tijdens het opnameproces kreeg Michael ook te maken met emotionele uitdagingen. Hij was net teruggekeerd uit een periode van rouw en teruggetrokken leven begin jaren 90. Het schrijven van de eerste single Jesus to a Child in 1994 (een elegie voor zijn verloren geliefde) gaf hem nieuwe creatieve energie, maar halverwege de Older-sessies kreeg hij opnieuw zwaar nieuws: zijn moeder bleek aan kanker te lijden. Ondanks deze emotionele belasting slaagde Michael erin zijn gevoelens om te zetten in muziek. Het album werd eindigend in februari 1996 afgemixt, kort voordat zijn moeder in begin 1997 overleed. Deze omstandigheden maakten de opnameperiode intens, maar leverden een album op dat doordrenkt is van oprechte emotie en vakmanschap.
Muzikale invloeden
Older laat een duidelijke verschuiving horen in stijl vergeleken met Michaels voorgaande werk. In plaats van de glanzende popproductie van de late jaren 80 omarmde hij nu zijn liefde voor soul, jazz en R&B, genres die altijd al tot zijn “trademark” invloeden behoorden. Vele nummers kregen een jazzachtige inslag; zo bevat het album sfeervolle blazerssecties en strijkarrangementen die bijdroegen aan een meer organisch geluid. Critici merkten op dat de warme, melancholische ballads in sfeer deden denken aan Sinatra’s klassieke In the Wee Small Hours, ondanks dat Michael pas 32 was – hij straalde de elegantie uit van een doorgewinterde crooner.
Een expliciete invloed op het album was de Braziliaanse bossa nova. Michael was “in het bijzonder geïnspireerd door de muziek van de Braziliaanse componist Antônio Carlos Jobim”, bekend van The Girl from Ipanema. Het titelnummer Older en de weemoedige eerste single Jesus to a Child dragen bijvoorbeeld subtiele bossanova- en latin-invloeden, een eerbetoon aan Michaels Braziliaanse partner. Deze Jobim-invloed is geen toeval:
Older is in de albumhoes zelfs aan Anselmo Feleppa (Michaels partner die in 1993 aan AIDS stierf) opgedragen. Zijn verlies en de Braziliaanse connectie inspireerden Michael tot het verwerken van Latin-elementen en zwoele jazzy grooves in de muziek.
Naast jazz en latin liet Michael zich ook leiden door klassieke pop- en soulvoorbeelden. Het nummer To Be Forgiven ademt bijvoorbeeld de stijl van Burt Bacharach – met elegante orkestratie en emotionele melodieën – vermengd met de harmonieën van Jobim. Tegelijkertijd zocht Michael aansluiting bij hedendaagse R&B. Om het modernere soulgeluid te versterken, haalde hij coproducer Jon Douglas erbij voor drie tracks.
Douglas had zijn sporen verdiend met ’90s R&B-acts als Eternal en Gabrielle, en zijn invloed is hoorbaar in het eigentijdse groovegevoel van met name Fastlove en Spinning the Wheel, nummers die hij samen met Michael schreef en produceerde. Fastlove is gebouwd op een sample van Patrice Rushens funkklassieker Forget Me Nots uit 1982, voorzien van een gladde 90’s R&B-productie. Hiermee combineerde Michael doelbewust de aanstekelijke funk van zijn vroege hits met de verfijnde, introspectieve stijl van Listen Without Prejudice.
Older omspant zo een breed spectrum: van broeierige triphop-achtige klanken in The Strangest Thing tot cocktailjazz in Move On, en zelfs een funky aanklacht tegen de celeb-cultus in Star People. Ondanks deze variatie klinkt het album als een hecht geheel, gedreven door Michaels soulvolle zang en de melancholie die door alle nummers heen sijpelt.
Historische en culturele context
Het maken van Older vond plaats in het midden van de jaren 90, een periode die cultureel en muzikaal sterk verschilde van de late jaren 80 waarin George Michael supersterrenstatus bereikte. In 1996 beleefde de Britpop zijn hoogtijdagen – bands als Oasis en Blur domineerden de Britse hitlijsten.
Michael koos er echter bewust voor om niet met die hype mee te gaan. Older is allesbehalve een Britpop-plaat; hij hield vast aan zijn eigen geluid en invloeden.
Terwijl op 11 augustus 1996 250.000 fans uit hun dak gingen bij Oasis’ historische Knebworth-concert, bracht Michael drie dagen later een ingetogen, persoonlijk album uit dat meer leunde op soul, jazz en volwassen pop. Dit illustreert hoe hij zich afzette tegen vluchtige trends en zijn eigen artistieke koers voer.
Breder cultureel speelde op de achtergrond de HIV/AIDS-crisis en de veranderende houding ten aanzien van homoseksualiteit. Begin jaren 90 was openlijk uitkomen als homoseksuele popster nog ongebruikelijk – er heerste een “don’t ask, don’t tell”-klimaat waarin van beroemdheden werd verwacht dat ze eventuele homoseksualiteit verborgen hielden.
George Michael was in die tijd zelf niet publiekelijk uit de kast, maar Older weerspiegelt wel zijn innerlijke coming-outproces. In interviews later gaf hij toe dat hij via symboliek in zijn nieuwe muziek eigenlijk zijn fans al wilde laten weten wie hij was. Zo bevat het album meerdere expliciete mannelijke voornaamwoorden en thema’s die verwijzen naar homoseksuele relaties, iets wat opmerkelijk was in de popmuziek van de jaren 90.
“For anyone who had a clue about symbolism, I was coming out,” legde Michael uit over deze periode. De tracks Jesus to a Child en You Have Been Loved zijn bijvoorbeeld liefdevolle elegieën voor een man, wat destijds voor oplettende luisteraars duidelijk maakte dat Michael over eenzelfde-sekse geliefde zong.
Bovendien snijdt “Spinning the Wheel” het onderwerp van trouw en risico aan in het tijdperk van AIDS: het nummer waarschuwt een promiscue partner voor de gevaren van onveilig gedrag nu “the spectre of HIV and AIDS” rondwaart. Dergelijke thema’s gaven Older een urgente relevantie binnen de maatschappelijke context van de jaren 90.
Op professioneel vlak speelde Michaels strijd met de muziekindustrie een grote rol in de totstandkoming van Older. Na het enorme succes van Faith (1987) en Listen Without Prejudice Vol. 1 (1990) raakte hij verwikkeld in een beruchte juridische strijd met zijn platenmaatschappij Sony Music. Michael voelde zich door Sony beperkt in zijn artistieke vrijheid en vond dat zijn vorige album onvoldoende steun had gekregen.
In 1993 spande hij een rechtszaak aan om onder zijn contract uit te komen – een zaak die hij uiteindelijk verloor. Frustratie hierover hield hem jarenlang uit de schijnwerpers: hij weigerde nieuwe muziek onder Sony uit te brengen en zocht naar een manier om verder te gaan. Uiteindelijk werd halverwege de jaren 90 een oplossing bereikt waarbij Michael kon overstappen.
Older werd in Europa uitgebracht door Virgin Records (in licentie met zijn eigen label Ægean Records, dat hij met zijn neef Andros oprichtte). In de VS was het zelfs de allereerste albumrelease van het nieuwe DreamWorks Records van David Geffen, een teken dat de industrie hoge verwachtingen had van Michaels comeback.
Deze context van een artiest die zijn onafhankelijkheid herwonnen had, is sterk verweven met Older: het album klinkt vrijer en persoonlijker, als het werk van iemand die niet langer aan een commercieel keurslijf vastzat.
Persoonlijke gebeurtenissen gaven Older daarnaast een bijzondere emotionele lading. In de jaren direct voorafgaand aan het album had Michael zowel groot geluk als diep verdriet gekend. Hij had zijn grote liefde gevonden en verloor die kort daarna: zijn partner Anselmo Feleppa stierf in 1993, een tragedie die Michael hevig trof.
De rouw en verwerking daarvan duurden jaren – Michael trad nauwelijks op en vermeed de pers tot hij er klaar voor was zijn verhaal te vertellen. Older werd uiteindelijk het kanaal waarmee hij dat deed: het is “een album over verlies, verdriet, herstel en hoop”.
Het feit dat Michael juist in 1996 – voor het eerst in zes jaar – weer een uitgebreid interview gaf (aan het straatmagazine The Big Issue) onderstreept de veranderingen die hij had doorgemaakt. Hij voelde zich klaar om zowel muzikaal als persoonlijk opnieuw van zich te laten horen, wat de culturele impact van Older bij verschijning des te groter maakte.
Zakelijke impact
Older bleek niet alleen een artistieke overwinning, maar ook zakelijk een belangrijke mijlpaal voor George Michael. Het album betekende een comeback die zijn carrière een nieuwe impuls gaf, vooral in Europa. In Michaels thuisland het Verenigd Koninkrijk was Older een enorm succes: het kwam binnen op nummer 1 en bleef daar drie weken staan, en in totaal maar liefst 35 weken in de top 10.
Bovendien bracht het album een ongekend aantal van zes top-3 hits voort in twee jaar – een record destijds. Twee singles, Jesus To A Child en Fastlove, bereikten zelfs de nummer 1-positie in de UK. Deze reeks hits hield Michael continu in de spotlights van 1996 tot 1998.
Older werd daarmee zijn bestverkochte studioalbum ooit in het Verenigd Koninkrijk,
met uiteindelijk meer dan 1,8 miljoen verkochte exemplaren en 6× platina status.
Internationaal gezien bevestigde Older Michaels status als superstar, zij het met een verschuiving in zijn publiek. In Europa en Australië was de plaat een must-have, terwijl in de Verenigde Staten het succes gematigder was. In de VS bereikte Older nummer 6 in de Billboard albumlijst.
De rol van de platenmaatschappij en zakelijke beslissingen rond Older is eveneens noemenswaardig. Dankzij zijn nieuwe contract met Virgin/DreamWorks en zijn eigen Ægean-label had Michael bij dit album aanzienlijk meer creatieve controle.
De marketing rond Older was subtieler dan bij zijn eerdere werk – Michael schitterde bijvoorbeeld zelf in de stijlvolle videoclips voor de singles, maar gaf slechts spaarzaam interviews.
Toch zorgde de kwaliteit van de muziek zelf voor groot commercieel succes.
Ter ondersteuning van het album gaf Michael in 1996 een exclusief MTV Unplugged-concert, wat hielp om zijn muzikale vakmanschap in de verf te zetten voor een wereldwijd publiek. De langdurige populariteit van singles en het album resulteerden eind 1997 in de heruitgave Older & Upper met remixes en extra tracks om de belangstelling vast te houden.
Zakelijk gezien bewees Older dat Michael na zijn strijd met Sony sterker dan ooit was teruggekeerd, met een album dat zowel artistiek als commercieel triomfantelijk was. Het maakte ook de weg vrij voor latere projecten, zoals de succesvolle compilatie Ladies & Gentlemen in 1998.
Comments